การบริหารจัดการระบบ Linux ให้มีประสิทธิภาพสูงสุด จำเป็นต้องตรวจสอบทรัพยากรต่าง ๆ อย่างสม่ำเสมอ ไม่ว่าจะเป็น CPU, RAM, Disk I/O, Network, Process และบริการที่ทำงานบนเครื่อง การรู้จักคำสั่งพื้นฐานและคำสั่งขั้นสูงในการตรวจสอบสถานะระบบจะช่วยให้ผู้ดูแลระบบสามารถวิเคราะห์ปัญหา ติดตามการใช้งาน และปรับแต่งประสิทธิภาพได้อย่างถูกต้องทันท่วงที บทความนี้รวบรวมคำสั่งสำคัญที่ใช้ตรวจสอบระบบ Linux ครอบคลุมงาน Monitoring และ Troubleshooting ทั้งสำหรับ Server ขนาดเล็กไปจนถึง Enterprise Environment
1) ตรวจสอบ CPU
🔹 ตรวจสอบสถานะ CPU แบบรวม
top
htop # (ต้องติดตั้งเพิ่ม) apt install htop
🔹 ดูสรุปจำนวน Core และความเร็ว
🔹 ดูโหลดเฉลี่ย (load average)
2) ตรวจสอบหน่วยความจำ (RAM)
🔹 ดูการใช้งาน RAM / Swap แบบสรุป
🔹 ตรวจสอบ memory leak / process ใช้ RAM สูงสุด
3) ตรวจสอบ Disk & File System
🔹 ตรวจสอบพื้นที่ใช้งาน Disk
🔹 ตรวจสอบการใช้งานโฟลเดอร์ย่อย
🔹 ตรวจสอบ I/O ของ Disk (อ่าน/เขียน)
4) ตรวจสอบ Process และ Service
🔹 Process ที่ใช้ CPU สูงสุด
🔹 ตรวจสอบสถานะบริการ (Systemd)
5) ตรวจสอบ Network
🔹 ตรวจสอบ Interface และ IP
🔹 ตรวจสอบการรับส่งข้อมูล (real-time)
🔹 ตรวจสอบการเชื่อมต่อ
6) ตรวจสอบการใช้ทรัพยากรแบบสรุปในเครื่องเดียว
คำสั่งชุดนี้เหมาะสำหรับการดูภาพรวมของระบบในเสี้ยววินาที
🔹 สรุป CPU, Memory, Load, Disk, Network
7) ตรวจสอบ Log System
🔹 ดู Log ล่าสุด
🔹 ดู Log ตามไฟล์
8) ตรวจสอบ Hardware และอุณหภูมิ
🔹 Hardware Overview
🔹 ตรวจสอบอุณหภูมิ CPU
สรุป
การตรวจสอบประสิทธิภาพของระบบ Linux เป็นงานสำคัญสำหรับผู้ดูแลระบบทุกระดับ ชุดคำสั่งที่นำเสนอในบทความนี้ครอบคลุมการวิเคราะห์ CPU, RAM, Disk I/O, Network, Process, Hardware และ Log ซึ่งเป็นพื้นฐานในการแก้ไขปัญหาและเพิ่มประสิทธิภาพระบบ หากใช้งานควบคู่กับเครื่องมือ Monitoring เช่น Netdata, Prometheus, Grafana หรือ Cockpit จะช่วยให้การติดตามสถานะระบบมีประสิทธิภาพอย่างยิ่งขึ้น
—
เขียนและรวบรวมโดย
Dr.Arnut Ruttanatirakul
Technology Lecturer, KMITL
25 November 2025
