รวมคำสั่ง Rocky Linux 9 สำหรับผู้เริ่มต้น
Posted inUncategorized

รวมคำสั่ง Rocky Linux 9 สำหรับผู้เริ่มต้น

Rocky Linux 9 เป็นดิสโทรสาย Enterprise ที่พัฒนาต่อจาก CentOS ทำให้เหมาะสำหรับใช้เป็น Server ในองค์กร ไม่ว่าจะเป็น Web Server, Database Server หรือระบบภายในต่าง ๆ

การใช้งาน Rocky Linux ให้คล่อง จำเป็นต้องรู้จัก “คำสั่งพื้นฐานบน Command Line” เพราะคำสั่งเหล่านี้คือหัวใจของการจัดการระบบ ทั้งการอัปเดตระบบ ติดตั้งโปรแกรม ตรวจสอบสถานะบริการ ไปจนถึงการดู Log และจัดการผู้ใช้ เป็นต้น

บทความนี้จะนำเสนอคำสั่ง Rocky Linux 9 สำหรับผู้เริ่มต้น แบบ Step by Step แบ่งเป็นหมวดหมู่ พร้อมตัวอย่างการใช้งานสำหรับผู้เริ่มต้นเรียนรู้ระบบ Linux

1. เริ่มต้นใช้งาน Terminal และสิทธิ์ผู้ใช้

1.1 เปิด Terminal (บน Server)

ส่วนใหญ่ Rocky Linux 9 มักใช้งานแบบไม่มี GUI (ใช้ผ่าน SSH)

หากเข้าจาก Windows แนะนำใช้โปรแกรมเช่น

  • PuTTY / MobaXterm / Termius

    จากนั้นเชื่อมต่อไปยัง IP ของ Server ด้วยผู้ใช้ เช่น root หรือผู้ใช้ปกติที่มีสิทธิ์ sudo

1.2 ตรวจสอบตัวตนผู้ใช้

whoami

ใช้ดูว่าเราเป็นผู้ใช้ไหนในระบบ

1.3 ตรวจสอบข้อมูลผู้ใช้ปัจจุบัน

id

จะแสดง UID, GID และกลุ่มที่ผู้ใช้นั้นสังกัดอยู่

1.4 เปลี่ยนเป็นผู้ใช้ root (ถ้าจำเป็น)

ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะ root สามารถสั่งการทุกอย่างในระบบได้

su -

จากนั้นใส่รหัสผ่านของ root

สังเกตว่า prompt จะเปลี่ยนจาก $ เป็น # แสดงว่าอยู่ในสิทธิ์ root

1.5 ใช้ sudo (แนะนำสำหรับการทำงานประจำ)

sudo command

ตัวอย่าง

sudo dnf update

ใช้ sudo จะปลอดภัยกว่าทำทุกอย่างใน root เพราะสามารถควบคุมสิทธิ์ได้

2. คำสั่งพื้นฐานเกี่ยวกับไฟล์และโฟลเดอร์

2.1 ดูโฟลเดอร์ปัจจุบัน

pwd

แสดง path ปัจจุบัน เช่น /home/user

2.2 ดูรายการไฟล์ในโฟลเดอร์

ls
ls -l
ls -la

  • ls = รายการไฟล์แบบสั้น

  • ls -l = แสดงรายละเอียด เช่น สิทธิ์ ขนาด วันที่

  • ls -la = แสดงไฟล์ซ่อน (ที่ขึ้นต้นด้วย . เช่น .bashrc)

2.3 เปลี่ยนโฟลเดอร์

cd /etc
cd /var/log
cd ~ # กลับไปโฟลเดอร์ home ของผู้ใช้
cd .. # ย้อนกลับ 1 ระดับ

2.4 สร้างโฟลเดอร์

mkdir myfolder
mkdir -p /data/web/logs # สร้างซ้อนหลายชั้น

2.5 สร้างไฟล์เปล่า / แก้ไขไฟล์

สร้างไฟล์เปล่า

touch test.txt

แก้ไขไฟล์ (สำหรับผู้เริ่มต้น แนะนำ nano เพราะใช้ง่าย):

sudo dnf install -y nano # ติดตั้ง nano ก่อน (ครั้งแรก)
nano test.txt

คำสั่งหลักใน nano

  • กด Ctrl + O → บันทึก

  • กด Ctrl + X → ออกจากโปรแกรม

2.6 คัดลอกไฟล์ / ย้ายไฟล์ / ลบไฟล์

cp file1.txt file2.txt     # คัดลอกไฟล์
cp -r /source /dest        # คัดลอกโฟลเดอร์แบบ recursive

mv oldname.txt newname.txt # เปลี่ยนชื่อไฟล์
mv file.txt /tmp/          # ย้ายไฟล์ไปโฟลเดอร์อื่น

rm file.txt                # ลบไฟล์
rm -r myfolder             # ลบโฟลเดอร์และไฟล์ข้างใน
rm -rf myfolder            # ลบแบบไม่ถาม (อันตราย ใช้ด้วยความระวัง)

3. การจัดการแพ็กเกจด้วย dnf (เฉพาะ Rocky / RHEL / Alma)

ตัวจัดการแพ็กเกจหลักของ Rocky Linux 9 คือ dnf

3.1 อัปเดตข้อมูลแพ็กเกจในระบบ

sudo dnf check-update

ดูว่ามีแพ็กเกจอะไรอัปเดตบ้าง

3.2 อัปเดตระบบทั้งหมด

sudo dnf update -y

ควรทำเป็นระยะ โดยเฉพาะ Server ที่ต่ออินเทอร์เน็ต

3.3 ติดตั้งโปรแกรม

sudo dnf install -y httpd
sudo dnf install -y vim git wget curl

3.4 ลบโปรแกรมออกจากระบบ

sudo dnf remove httpd

3.5 ค้นหาแพ็กเกจ

dnf search nginx
dnf info nginx

4. การจัดการบริการ (Service) ด้วย systemctl

ใน Rocky Linux ใช้ systemd เป็นระบบจัดการ service

4.1 ตรวจสอบสถานะบริการ

systemctl status httpd

แสดงว่า service ทำงานอยู่หรือไม่ มี error หรือไม่

4.2 สั่งเริ่ม / หยุด / รีสตาร์ตบริการ

sudo systemctl start httpd      # เริ่ม service
sudo systemctl stop httpd       # หยุด service
sudo systemctl restart httpd    # รีสตาร์ต service
sudo systemctl reload httpd     # reload config (ถ้ารองรับ)

4.3 ตั้งให้บริการเริ่มอัตโนมัติเมื่อบูตเครื่อง

sudo systemctl enable httpd    # เปิด auto-start
sudo systemctl disable httpd    # ปิด auto-start

4.4 ดูบริการทั้งหมดที่กำลังทำงาน

systemctl list-units --type=service

5. ตรวจสอบระบบเบื้องต้น (CPU, RAM, Disk, Process)

5.1 ดูสเปก Linux แบบคร่าว ๆ

hostnamectl

แสดงชื่อเครื่อง, OS, kernel version

หรือ

cat /etc/os-release

ดูว่าเป็น Rocky Linux เวอร์ชันใด

5.2 ดูการใช้งานดิสก์

df -h

  • แสดงพื้นที่ดิสก์แบบอ่านง่าย (GB)

5.3 ดูการใช้งานโฟลเดอร์ (ใช้ตรวจว่าที่ไหนกินที่)

du -sh *

คำสั่งนี้ควรใช้ในโฟลเดอร์ที่ต้องการตรวจดู

ตัวอย่าง

cd /var
sudo du -sh *

5.4 ดู RAM และ Swap

free -h

5.5 ดูโปรเซสที่กำลังทำงาน (แบบ real-time)

top

หรือถ้าติดตั้ง htop แล้ว

sudo dnf install -y htop
htop

6. คำสั่งเครือข่ายเบื้องต้น

6.1 ตรวจสอบ IP Address

ip addr

หรือแบบย่อ

ip a

6.2 ทดสอบการเชื่อมต่อเครือข่าย

ping 8.8.8.8
ping google.com

กด Ctrl + C เพื่อหยุด

6.3 ตรวจสอบว่าพอร์ตเปิดอยู่หรือไม่ (ใช้ ss)

sudo ss -tulnp

  • -t = TCP

  • -u = UDP

  • -l = listening

  • -n = แสดงพอร์ตเป็นตัวเลข

  • -p = แสดง process

6.4 ตั้งค่า hostname

sudo hostnamectl set-hostname server1.example.com

แล้ว logout/login ใหม่เพื่อให้ prompt แสดงชื่อเครื่องใหม่

7. จัดการผู้ใช้และกลุ่ม (User & Group Management)

7.1 สร้างผู้ใช้ใหม่

sudo useradd username
sudo passwd username

ตัวอย่าง

sudo useradd adminuser
sudo passwd adminuser

7.2 เพิ่มผู้ใช้เข้า group wheel (เพื่อใช้ sudo)

sudo usermod -aG wheel adminuser

group wheel คือกลุ่มที่มีสิทธิ์ใช้ sudo (ขึ้นอยู่กับไฟล์ /etc/sudoers)

7.3 ลบผู้ใช้

sudo userdel username
sudo userdel -r username # ลบ home directory ด้วย

7.4 ดูรายการผู้ใช้ที่อยู่ในระบบ

cat /etc/passwd

8. ตั้งค่า Firewall เบื้องต้นด้วย firewalld

Rocky Linux ใช้ firewalld ร่วมกับคำสั่ง firewall-cmd

8.1 ตรวจสอบว่า firewalld ทำงานอยู่หรือไม่

sudo systemctl status firewalld

หากไม่ทำงาน ให้เริ่มด้วย

sudo systemctl start firewalld
sudo systemctl enable firewalld

8.2 ดูสถานะ Firewall ปัจจุบัน

sudo firewall-cmd --state
sudo firewall-cmd --list-all

8.3 เปิดพอร์ตบริการพื้นฐาน (เช่น HTTP, HTTPS, SSH)

เปิดบริการ http และ https

sudo firewall-cmd --permanent --add-service=http
sudo firewall-cmd --permanent --add-service=https
sudo firewall-cmd --reload

หากต้องการเปิดพอร์ตแบบระบุหมายเลข

sudo firewall-cmd --permanent --add-port=8080/tcp
sudo firewall-cmd --reload

9. การดู Log เบื้องต้น

9.1 ใช้ journalctl ดู log ของ systemd

ดู log ล่าสุด

journalctl -xe

ดู log ของ service เฉพาะ เช่น httpd

journalctl -u httpd
journalctl -u httpd -f    # ติดตาม log แบบ real-time

9.2 ดู log จากไฟล์ใน /var/log

ตัวอย่าง

cd /var/log
ls
sudo tail -n 50 messages
sudo tail -f messages # ติดตาม log แบบต่อเนื่อง

10. Step by Step สำหรับผู้เริ่มต้น (สรุปเป็นลำดับการฝึก)

หากเพิ่งเริ่มต้นกับ Rocky Linux 9 แนะนำฝึกตามลำดับนี้

  1. เข้า SSH → รู้จักคำสั่งพื้นฐาน

    • whoami, pwd, ls, cd

  2. ฝึกจัดการไฟล์และโฟลเดอร์

    • mkdir, cp, mv, rm, nano

  3. ลองติดตั้งโปรแกรมด้วย dnf

    • sudo dnf update

    • sudo dnf install -y httpd git nano

  4. ลองเริ่ม/ปิดบริการ

    • sudo systemctl start httpd

    • sudo systemctl enable httpd

    • systemctl status httpd

  5. ฝึกตรวจสอบระบบ

    • df -h, free -h, top, ip a

  6. ลองตั้งค่า firewall แบบง่าย

    • sudo firewall-cmd --list-all

    • sudo firewall-cmd --permanent --add-service=http

    • sudo firewall-cmd --reload

  7. ฝึกจัดการ user

    • sudo useradd adminuser

    • sudo passwd adminuser

    • sudo usermod -aG wheel adminuser

สรุป

คำสั่งบน Rocky Linux 9 เป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับผู้ดูแลระบบ (System Administrator) ทุกคน การเข้าใจและฝึกใช้คำสั่งที่นำเสนอในบทความนี้ จะช่วยให้

  • จัดการไฟล์และโฟลเดอร์ได้อย่างเป็นระบบ

  • ติดตั้ง / อัปเดตโปรแกรมด้วย dnf ได้อย่างมั่นใจ

  • ควบคุมบริการต่าง ๆ ผ่าน systemctl ได้

  • ตรวจสอบสภาวะระบบ (CPU, RAM, Disk, Network) ได้ด้วยตนเอง

  • ตั้งค่า firewall และจัดการผู้ใช้ในระบบได้อย่างถูกต้อง

หากใช้งานคำสั่งเหล่านี้จนคล่อง จะเป็นฐานที่ดีในการต่อยอดไปสู่ระดับ Intermediate / Advanced เช่น การตั้งค่า Web Server, Database Server, Docker, Kubernetes และระบบเครือข่ายระดับองค์กรบน Rocky Linux ขอให้ทุกท่านสนุกกับการเียนรู้ระบบลีนุกซ์ครับ 🙂

—
เขียนและรวบรวมโดย
Dr.Arnut Ruttanatirakul
Technology Lecturer, KMITL
13 October 2025

Tags: